Artan deprem riskiyle birlikte Türkiye genelinde kentsel dönüşüm talebi hızla yükselirken, uzmanlar vatandaşları müteahhit seçimi konusunda uyarıyor. Kalitesiz inşaat ve denetimsiz projeler, süreci fırsata çevirmeye çalışan kötü niyetli firmaları da beraberinde getiriyor.
Kentsel Dönüşüm Talebinde Rekor Artış
6 Şubat 2023 Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından Türkiye genelinde vatandaşların kentsel dönüşüme olan ilgisi hızla arttı. Özellikle İstanbul, İzmir, Bursa ve Kocaeli gibi deprem riski yüksek bölgelerde hem bireysel başvurular hem de toplu site talepleri ciddi boyutlara ulaştı.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın açıklamasına göre, 2024 yılı sonu itibarıyla Türkiye’de 500 binden fazla konutun dönüşüm süreci başlamış durumda. Ancak artan talep, bilinçsiz girişimlerin de önünü açıyor.
Uzmanlar Uyarıyor: Her Müteahhite Güvenilmez
Kentsel dönüşüm sürecinde yaşanan en büyük sorunlardan biri, güvenilir olmayan müteahhitlerin vatandaşları mağdur etmesi. Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB) yetkilileri, dönüşüm projelerinde mutlaka yetkili ve kayıtlı firmalarla çalışılması gerektiğinin altını çiziyor.
Dikkat edilmesi gereken bazı noktalar:
- Firmanın Yapı Müteahhitliği Sınıfı sorgulanmalı
- Daha önceki projeleri yerinde görülmeli
- Sözleşme maddeleri açık ve detaylı hazırlanmalı
- Teminat mektubu veya sigorta sistemi talep edilmeli
TMB Başkanı Ertuğrul Tanrıverdi, “Vatandaşlarımız cazip teklifler sunan, ancak herhangi bir teknik altyapıya sahip olmayan müteahhitlerden uzak durmalı. Aksi takdirde hem zaman hem de can kaybı yaşanabilir.” dedi.
Fırsatçılar Devrede: Dönüşüm Adı Altında Yağma
Birçok bölgede denetimsiz ya da kontrolsüz şekilde ilerleyen projeler, kentsel dönüşümün ruhuna zarar veriyor. Bazı firmalar, yalnızca rant amacıyla dönüşüm yaparak hem çevreye hem de bina sahiplerine zarar veriyor.
Örneğin İstanbul’un Bağcılar ve Esenler gibi bölgelerinde “arsa payı yüksek” vaatleriyle ikna edilen vatandaşlar, sonradan eksik projelerle karşı karşıya kalabiliyor. Bu durum hem değer kaybına hem de hukuki süreçlere yol açıyor.
Devlet Destekleri Artıyor ama Denetim Şart
Bakanlık tarafından sağlanan kira yardımı, faiz desteği ve teknik danışmanlık hizmetleri gibi devlet teşvikleri dönüşüm sürecini hızlandırıyor. Ancak bu süreçte denetim mekanizmalarının yetersizliği, bazı müteahhitlerin kötüye kullanımına neden olabiliyor.
Özellikle “ön onaylı projeler” ya da “beklemeden yıkım” gibi vaatlerle vatandaşlardan imza toplayan firmalara karşı dikkatli olunmalı. Uzmanlar, bu tür girişimlerin mağduriyet yaratabileceğini vurguluyor.
Tüketici Derneklerinden Çağrı: Hukuki Danışmanlık Alın
Tüketici Başvuru Merkezi Başkanı Av. İbrahim Güllü, “Kentsel dönüşümde en çok karşılaşılan sorunlardan biri, imza aşamasında sözleşme detaylarının bilinmemesidir. Vatandaşlarımız mutlaka sürece bir avukat eşliğinde girmeli ve haklarını korumalıdır.” diyerek uyarıda bulundu.
Ayrıca noter onaylı muvafakatname süreci ve Kat Malikleri Kurulu’nun 3’te 2 çoğunluğunun sağlanması gibi yasal gerekliliklerin göz ardı edilmemesi gerekiyor.
İyi Örnekler Yol Gösteriyor
Bazı belediyeler ve özel firmalar, örnek projelerle dikkat çekiyor. Ankara’nın Çankaya ilçesinde uygulanan ve 12 blokluk bir siteyi kapsayan dönüşüm projesi, hem mimari kalite hem de sosyal alan zenginliği açısından örnek gösteriliyor.
Benzer şekilde Kadıköy Belediyesi, “Şeffaf Dönüşüm” adını verdiği projeyle tüm süreçleri vatandaşla dijital ortamda paylaşıyor. Bu sayede hem güven hem de memnuniyet artıyor.
Dönüşümde Gelecek Perspektifi
Kentsel dönüşüm yalnızca binaların değil, yaşam kalitesinin de dönüştüğü bir süreç. Ancak bu süreç ancak planlı, denetimli ve etik ilkelere bağlı kaldığında başarılı olabilir. Vatandaşların daha fazla bilinçlenmesi, yerel yönetimlerin daha sıkı denetim yapması ve firmaların sorumluluk bilinciyle hareket etmesi gerekiyor.
Deprem kuşağında yaşayan bir ülke olarak, kentsel dönüşüm artık bir tercih değil zorunluluk. Ancak bu zorunluluğun fırsatçılığa dönüşmemesi için herkesin üzerine düşeni yapması şart.
